معرفی شهرستان
چاراویماق یکی از شهرستان های استان آذربایجانشرقی بوده که در سال 1380 از شهرستان هشترود جدا و به عنوان یک شهرستان با مرکزیت شهر قره آغاج تبدیل گردید. محصول محوری آن گندم بوده که در استان به عنوان انبار غله مطرح میباشد .
این شهرستان در شمال غرب فلات ایران و جنوب استان آذربایجان شرقی قرار دارد که از شرق با شهرستان میانه، از شمال با شهرستان هشترود، از غرب با شهرستان مراغه و از جنوب با شهرستان ماهنشان استان زنجان و شهرستان تکاب استان آذربایجانغربی همجوار است. مساحت کل شهرستان 3208 کیلومترمربع و 7 درصد مساحت استان را به خود اختصاص داده است و از لحاظ وسعت در رده چهارم استان قرار دارد.
این شهرستان ازنظر ژئومورفولوژی یک ناحیه کوهستانی مرتفع با پستی بلندیهای متعدد میباشد. رشته کوههای اربط و تخت سلیمان به عنوان یکی از عوارض مهم کوهستانی استان در جنوب آن قرارگرفته است. این شهرستان دارای تابستانهای معتدل و خنک و زمستانهای طولانی و پربرف میباشد. میانگین بارندگی سالانه شهرستان 310 میلی متر و میانگین دما 15 درجه بوده و تعداد روزهای یخبندان 90 روز می باشد.
بررسی سهم اشتغال شهرستان در سه حوزه خدمات و صنعت و کشاورزی این شهرستان نشان می دهد غالب درآمد مردم به دلیل وجود سرمایه های طبیعی مناسب )اراضی یکپارچه دیم ومراتع گسترده( در حوزه کشاورزی و دامداری بوده که بیش از 75 درصد سهم اشتغال را به خود اختصاص داده است که بیشتر درحوزه زراعت بصورت دیم )گندم و نخود (و دامداری )دام سبک( می باشد و در مرحله بعد دام سنگین و زنبورداری و باغداری و فرشبافی قرار دارد.
شهرستان چاراویماق از قطب های مهم کشاورزی بویژه در تولید گندم و نخود در استان آذربایجانشرقی می باشد. این شهرستان از نظر سطح زیر کشت کل اراضی رتبه هشتم استان و از نظر سطح زیر کشت اراضی دیم رتبه چهارم استان را دارا می باشد.
مجموع اراضی سطح زیرکشت اعم از آبی و دیم 110511 هکتار بوده 86000 هکتار دیم و 4511 هکتار آبی و نیمه آبی و 20000 هکتار آیش می باشد.
تولید برخی محصولات باغی به دلیل وجود رودخانه دایمی آیدو غموش و سایر رودخانه های فصلی شهرستان انجام میگیرد ولی با توجه به اینکه باغداری در موضوع بهره وری اقتصادی پروسه ایی زمان گیر بوده (حداقل 2 الی 3 سال) و از طرف دیگر وابستگی شدید به منابع آبی این بخش و کمبود منابع آبی دایمی در شهرستان و وجود روز های سرد زیاد در طول سال این حوزه امکان توسعه ای کمتر در شهرستان دارد و به همین دلیل پراکنش آن محدود به دو دهستان )چاراویماق شرقی و جنوب شرقی) می گردد کل مساحت باغات مثمر شهرستان 875 هکتار و غیر مثمر 325 هکتار می باشد. محصول عمده باغی شهرستان سیب بوده که 525 هکتار از اراضی باغات شهرستان و حدود 60 درصد سطح کل باغات مثمر شهرستان را به خود اختصاص داده است. سایر محصولات باغی نظیر گردو، گلابی، زردآلو، بادام، انگور، سنجد و گل محمدی نیز در این منطقه وجود دارد که درحد تامین بخش کوچکی از معیشت روستاییان می باشد.
در حوزه دامداری شهرستان چاراویماق به دلیل برخورداری از150000 هکتار مراتع ( 30000هکتار درجه یک) و (75000 هکتار درجه دو) (45000 هکتار درجه سه) با تولید 42300 تن علوفه که حدود 47 درصد وسعت شهرستان را بخود اختصاص می دهد 347000 راس (95 درصد دام سبک و 5 درصد دام سنگین( را در خود جای داده است که به عنوان منبع اصلی درآمد مردم بعد از گندم می باشد. در کنار دامداری وجود این مراتع و اقلیم خاص این منطقه در برخی از دهستانهای شهرستان )چاراویماق مرکزی و جنوب غربی و جنوب شرقی (فعالیت زنبورداری ( 30000 کلنی) نیز به چشم می خورد که سالیانه 240 تن عسل از این کلنی ها برداشت می گردد.
شهرستان چاراویماق از لحاظ مواد معدنی بسیار غنی بوده و جزو مناطق بیست گانه کشور می باشد براساس آمار موجود تعداد 62 معدن در شهرستان وجود دارد 11 مورد آن فعال می باشد که از این حیث در استان رتبه اول را دارا می باشد این معادن تقریبا در تمامی نقاط شهرستان پراکنده می باشند و بیش از 30 نوع ماده معدنی فلزی و غیر فلزی و ساختمانی از قبیل انواع معادن گچ، نمک، سنگهای ساختمانی و تزئینی، سیمان سفید، منگنز، سلیس، فلدسپات، تالک، کائولین، خاک چینی، میکا، مس، روی، سرب، آهن، نقره، آهک، آذبست، ذغال سنگ )کک( کواتزیت، ذخایر فلزی و منابع خاکرس و… به وفور و با ذخیره بسیار بالا در شهرستان وجود دارند که اکثر مواد استخراج شده به دلیل نبود واحدهای فرآوری بصورت خام از شهرستان به استانهای دیگر خارج می گردد. که تنها 4 واحد صنعتی) 3 واحد گچ و یک واحد تولید کنسانتره آهن( در حوزه فرآوری این مواد فعال می باشند .
فرهنگ دینی و اعتقادی غالب و پوشش لباس های محلی و تولیدات صنایع دستی در روستاها جزو پتانسیل های فرهنگی شهرستان چاراویماق می باشد. مردمان شهرستان مردمانی اصيل هستند. از جمله خصلت‌هاى اين جامعه مهمان‌نوازي،سلحشوري ، آزادمنشي، پايبندى زیاد به عقايد مذهبى است به صورتی در تمامی مناسبت های ملی و مذهبی تمامی روستاهای این منطقه مراسم های خاص خود را دارند. شهرستان چاراویماق از نظر فرهنگی و اجتماعی متشکل از خرده فرهنگ های روستایی و با گویش های متنوع زبانی می باشد در این خصوص میتوان به گویش روستای گویجه قلعه اشاره کرد که بسیار متفاوت از سایر گویش های زبانی می باشد، در واقع می توان گفت هر روستا در این منطقه فرهنگ، آداب و رسوم و گویش های زبانی ویژه خود را دارد. فرهنگ مساعدت مالی قابل توجه در مراسمات و شرکت حداکثری در مراسم های اجتماعی جزو نقاط قوت فرهنگ اصیل این منطقه بوده است.
سابقه تاریخی
چاراویماق در سال 1323 ش. با 252 آبادی، یكی از دهستانهای شهرستان هشترود ضبط شده و در سال 1355 ش. با سه دهستان قوری‌چای، چاراویماق شمالی و چاراویماق جنوبی به عنوان بخش آمده است. در مهر 1379 شهرستان چاراویماق (به مركزیت شهر قره‌آغاج) با دو بخش و هفت دهستان تشكیل شد. نام شهرستان چاراویماق از دو واژه چار (چهار) و اویماق (به معنای طایفه و قبیله) تركیب شده است. قره‌آغاج، مركز شهرستان چاراویماق در ارتفاع حدود 1920 متری و در شصت كیلومتری جنوب شهر هشترود واقع است و كوه داش‌بلاغی در جنوب شرقی آن قرار دارد. این شهر قدمت چندانی ندارد و به نام رودی كه در نزدیكی آن جاری است، قره‌آغاج نامیده می‌شود. توسعه محلات قره‌آغاج از دهه 1350 ش. به بعد آغاز و در فروردین 1373 به شهر تبدیل شد.
موقعیت جغرافیایی
شهرستان چاراویماق با وسعت 3208 كیلومتر مربع (7 درصد مساحت استان) در 180 كیلومتری تبریز واقع شده است. این شهرستان از سمت شمال با شهرستان هشترود، از سمت شرق با شهرستان میانه، از سمت غرب با استان آذربایجان غربی و شهرستان مراغه و از سمت جنوب با استانهای آذربایجان غربی و زنجان هم‌مرز است.
تقسیمات کشوری
طبق آخرین تقسیمات کشوری شهرستان چاراویماق دارای دو بخش به نام‌های مرکزی (شامل دهستانهای چاراویماق مرکزی، چاراویماق جنوب‌غربی، ورقه و قوری‌چای شرقی) و شادیان (شامل دهستانهای چاراویماق شرقی و چاراویماق جنوب‌شرقی)، یک نقطه شهری به نام قره‌آغاج و 248 آبادی میباشد.
جمعیت
براساس نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسكن در سال 1390، جمعیت شهرستان چاراویماق در حدود 32745 نفر (0.9 درصد جمعیت استان) و جمعیت مرکز این شهرستان 5652 نفر برآورد شده است. جمعیت شهری این شهرستان 5652 نفر و جمعیت روستایی آن 27093 نفر و تعداد خانوار آن 8212 خانوار است.
اقلیم و آب و هوا
شهرستان چاراویماق داراي تابستان‌هاي معتدل و خنك و زمستان‌هاي طولاني و پربرف مي‌باشد. ارتفاع عمومي زمين در اين شهرستان از 1300 متر تا 3200 متر متغير است. كوهستان پهناور قِرْخْ بُلاغ/ قِرْخ بولاق، كه مرز طبیعی میان شهرستان چاراویماق و شهرستان میاندوآب (در استان آذربایجان غربی) است، در جنوب شهرستان چاراویماق امتداد دارد و تپه‌های قراولخانه و شیطان‌تپه نیز در این شهرستان واقع است.
وضعیت اقتصادی
اهالی چاراویماق به كشاورزی، باغداری، كار در معدن، زنبورداری، مرغداری و دامداری اشتغال دارند. از صنایع‌دستی آن فرش با طرح گل ابریشم كه صادر می‌شود، قالیچه‌های بادوام (برای مصارف محلی)، جاجیم و گلیم است. محصولات عمده چاراویماق، گندم و جو، بنشن، علوفه، تره‌بار و محصولات باغی است . فراورده‌های لبنی، عسل، گندم، بنشن، چغندرقند، دانه‌های روغنی، انواع صیفی، پوست، فرش و خاك صنعتی كائولن از صادرات آنجاست. با توجه به اختصاص سهم بالای اراضی زراعی استان به این شهرستان و پتانسیل مناسب برای تولید حبوبات، غلات به ویژه گندم دیم، برخورداری از 15 معدن فعال با استخراج 9 نوع ماده معدنی و داشتن وضعیت انحصاری در استخراج برخی مواد معدنی از جمله گچ، تالك و خاك چینی كائولن، نمك آبی بسیار مرغوب و سنگ منگنز، محوریت سرمایه‌گذاری در این شهرستان به ترتیب بر پایه كشاورزی، معدن و بالاخص صنایع فرآوری معدنی است.
نقاط تاریخی و دیدنی
گوور قلعه سی (نزدیك آبادی اَرْزِه خوران، در حدود 47 كیلومتری جنوب شرقی شهر قره‌آغاج)، محوطه باستانی بایزید (در حدود 39 كیلومتری شمال‌شرقی قره‌آغاج) و قلعه ضحاک
ایلات چاراویماق
ایل شاهسون در دهستان چاراویماق جنوب شرقی، ییلاق و قشلاق و در دهستانهای چاراویماق شرقی و ورقه، قشلاق می‌كنند. ایل قره‌داغ در دهستان چاراویماق جنوب غربی ییلاق و در دهستان چاراویماق مركزی قشلاق می‌كنند. طوایف مستقل كورانلار یا گوركانلو در چاراویماق جنوب‌شرقی و حیدرلو در چاراویماق جنوب‌غربی ییلاق و حاج علیلو در چاراویماق مركزی قشلاق دارند.